Σεξουαλική κακοποίηση ανηλίκων: Ψυχολόγος εξηγεί πώς να διαβάσουμε τα συμπτώματα στα παιδιά

Συγκλονισμένη η χώρα, παρακολουθεί «μουδιασμένη» τις καταιγιστικές εξελίξεις στην υπόθεση βιασμών και μαστροπείας κατά ενός 12χρονου κοριτσιού στον Κολωνό. 

Καθημερινά, βλέπουν το φως της δημοσιότητας φρικιαστικές λεπτομέρειες της υπόθεσης, που προκαλούν σοκ και αποτροπιασμό.

Με αφορμή την υπόθεση του Κολωνού, η σύμβουλος ψυχικής υγείας οικογένειας-ζευγαριών, υπεύθυνη επικοινωνίας και ιδρυτικό μέλος της δράσης Άγγιγμα και Όρια, Λίνα Λυκομήτρου, μίλησε στο topontiki.gr για την σεξουαλική κακοποίηση ανηλίκων.

«Κλονίζεται η εμπιστοσύνη του προς όλους τους ανθρώπους»
«Η παιδική σεξουαλική κακοποίηση είναι η κατακρεούργηση της αθωότητας και της παιδικής ηλικίας. Το παιδί παύει να είναι παιδί», σημειώνει αρχικά η κ. Λυκομήτρου και συνεχίζει:

«Το πρώτο κομμάτι το οποίο τραυματίζεται είναι η εμπιστοσύνη. Τις περισσότερες φορές ο θύτης είναι ένας άνθρωπος που αγαπάει και εμπιστεύεται, οπότε με αυτό τον τρόπο κλονίζεται η εμπιστοσύνη του προς όλους τους ανθρώπους. Αν μπορούμε να συναισθανθούμε τι σημαίνει αυτό για ένα παιδί».

 
«Τα παιδιά μιλούν»
«Τα παιδιά “μιλούν”! Ένα παιδί που κακοποιείται σεξουαλικά θα προσπαθήσει να μας δώσει λόγους να ασχοληθούμε περισσότερο μαζί του και να καταλάβουμε τι του συμβαίνει», τονίζει η κ. Λυκομήτρου, προσθέτοντας πως «οι λόγοι που συνήθως τα παιδιά δεν μιλούν ανοιχτά, είναι αρκετοί:

Άγνοια / Ένδειξη αγάπης

Αρχικά όσο πιο μικρό είναι σε ηλικία, τόσο πιο εύκολο είναι να πιστέψει πως αυτό που βιώνει είναι μια ένδειξη αγάπης. Δεν μπορεί να πιστέψει και να καταλάβει ότι ένας άνθρωπος που το αγαπάει τόσο πολύ, μπορεί παράλληλα να του κάνει κάτι τόσο κακό.

Τα παιδιά δεν γνωρίζουν, δεν γνωρίζουν πολύ βασικά θέματα σε σχέση με το σώμα τους. Από το να ονοματίζουν τα γεννητικά τους όργανα με τις πραγματικές, ιατρικές τους ονομασίες μέχρι να βάζουν όρια σε αυτό. Όταν δεν ονοματίζουμε τα γεννητικά όργανα των παιδιών με τα πραγματικά τους ονόματα, εμείς είμαστε αυτοί που σεξουαλικοποιούμε το σώμα τους. Εμείς το πονηρεύουμε. Οι πρώτοι λόγοι ύπαρξης των γεννητικών οργάνων είναι οι βιολογικοί και αυτό χρειάζεται και έχει δικαίωμα να το ξέρει το παιδί. Πχ. Στομάχι, καρδιά, πνεύμονες.

Επίσης δεν γνωρίζουν πως ιδιωτικά μέρη δεν είναι μόνο τα σημεία των γεννητικών οργάνων και αυτά που καλύπτονται με τα εσώρουχα και τα μαγιό, αλλά όλο μας το σώμα. Οποιοδήποτε άγγιγμα σε οποιοδήποτε σημείο του σώματος μας, μας κάνει να νιώθουμε άβολα, έχουμε κάθε δικαίωμα να το σταματήσουμε. Ένας παιδεραστής μπορεί να κακοποιήσει σεξουαλικά ένα παιδί χωρίς να έρθει σε επαφή με τα γεννητικά του όργανα και χωρίς να φέρει σε επαφή τα δικά του γεννητικά όργανα με το παιδί. Φανταστείτε με πόσους πολλούς τρόπους μπορείτε να προσελκύσετε ερωτικά τον ερωτικό σας σύντροφο χωρίς να φέρετε σε επαφή τα γεννητικά σας όργανα.

Ένα ακόμη πολύ σημαντικό κομμάτι είναι οι ιδιωτικοί χώροι. Κανόνες τους οποίους μαθαίνουμε μέσα στο σπίτι και θα ισχύουν και έξω από αυτό ή μέσα σε αυτό. Μαθαίνουμε να χτυπάμε την πόρτα πριν μπούμε στο μπάνιο ή στο υπνοδωμάτιο και περιμένουμε θετική απάντηση για να περάσουμε. Αυτός είναι ένας κανόνας που είναι σημαντικό να ακολουθούν όλα τα μέλη της οικογένειας προς όλα τα υπόλοιπα μέλη.

Ενοχές / Φόβος

Για να επιστρέψουμε στην κακοποίηση ως ένδειξη αγάπης, όταν το παιδί αντιλαμβάνεται πως αυτή η πράξη δεν είναι ένδειξη αγάπης, τότε εκεί θα δοθεί χώρος για τις ενοχές. “Εγώ έκανα κάποιο λάθος και το προκάλεσα όλο αυτό”, “Πως μπόρεσα εγώ να συμμετέχω σε κάτι τέτοιο”. Γι’ αυτό είναι σημαντικό τα παιδιά να γνωρίζουν ότι απαγορεύεται κάποιος να αγγίξει το σώμα τους αν δεν υπάρχει λόγος υγιεινής ή λόγος ιατρικός ή αν εκείνα δεν το επιθυμούν. Όχι “Μην επιτρέψεις σε κανέναν να σε αγγίξει”.

Επίσης πάντα υπάρχει ο φόβος της αποκάλυψης. Ο θύτης έχει μεταφέρει και τις δικές του ενοχές και τους δικούς του φόβους στο παιδί, οπότε εκείνο φοβάται πως αν μιλήσει θα συμβεί κάτι πολύ κακό και θα έχει εκείνο την ευθύνη αυτού.

 
Ταμπού του σεξ

Σε ένα πλαίσιο όπου δεν έχει μιληθεί ποτέ η έννοια του σεξ ή έχει χαρακτηριστεί ως κάτι βρώμικο, ντροπιαστικό, πως έχουμε την απαίτηση από ένα παιδί να έρθει και να ανοίξει πρώτο ένα τόσο μεγάλο θέμα στο πλαίσιο της οικογένειας;

Μέσα σε όλα αυτά, τα θύματα έχουν να αντιμετωπίσουν και πολλά άλλα ζητήματα. Όπως την απόδειξη. Το δευτερογενές τραύμα που λέμε και στην τραυματοθεραπεία, το οποίο είναι πολύ πιο ισχυρό από το πρώτο.

Για να σε πιστέψουν, πρέπει πρώτα να αποδείξεις την ηθική σου αξία. Ότι δεν προκάλεσες. Κάτι το οποίο ισχύει κατά πολύ στην παιδική σεξουαλική κακοποίηση ειδικά όταν το παιδί είναι κορίτσι στην προεφηβεία ή στην εφηβεία ή ακόμα και αγόρι».

«Να μάθουμε να τα διαβάζουμε»
Σχετικά με το πώς μπορούμε να καταλάβουμε εάν ένα παιδί έχει πέσει θύμα κακοποίησης, η κ. Λυκομήτρου είπε πως «χρειάζεται να το παρατηρήσουμε. Το παιδί θα έχει ξαφνικές αλλαγές στην συμπεριφορά του».

«Στην ουσία είναι αυτό που προανέφερα. Τα παιδιά πάντα μιλούν με κάποιο τρόπο. Εμείς χρειάζεται να μάθουμε να ακούμε και να τα «διαβάζουμε» και η κάθε περίπτωση έχει προσωπικό τρόπο γραφής και ανάγνωσης», συμπλήρωσε.

Νούμερα που… σοκάρουν
Η ΕΛΑΣ έδωσε στη δημοσιότητα αναλυτικά στοιχεία για την σεξουαλική κακοποίηση παιδιών στη χώρα μας, με τα νούμερα να… σοκάρουν. 

Σύμφωνα με τα στοιχειά, 294 παιδιά έχουν κακοποιηθεί σεξουαλικά τους πρώτους οκτώ μήνες του 2022. Μάλιστα, σε πολλές περιπτώσεις οι παιδόφιλοι βιαστές ήταν άτομα του στενού τους περιβάλλοντος.

Σημειώνεται, ότι πρόκειται για περιπτώσεις που καταγγέλλονται, διότι υπάρχουν πολλές άλλες που είτε ο φόβος του διασυρμού κρατάει κλειστά τα στόματα, είτε ακόμη δεν γνωρίζουν οι γονείς ή οι συγγενείς των παιδιών για να ακολουθήσουν τον δρόμο της Δικαιοσύνης.

Επιπλέον, μόνο ένα από τα πέντε παιδιά που κακοποιούνται θα μιλήσει στην οικογένεια ή στις αρχές για τη φρίκη που βίωσε.

Συγκεκριμένα, το πρώτο οκτάμηνο του 2002, ήτοι έως τα τέλη Αυγούστου, έχουν καταγραφεί 257 υποθέσεις με 294 ανήλικα θύματα, εκ των οποίων τα 244 είναι κορίτσια και τα 50 αγόρια.

Η αύξηση είναι εμφανέστατη, καθώς υπάρχουν ακόμη τέσσερις μήνες μέχρι να κλείσει το έτος και στατιστικά αναμένεται ο αριθμός να ξεπεράσει τα ποσοστά του προηγούμενου χρόνου.

Σύμφωνα με τους ειδικούς, η αύξηση αυτή για το 2021 και το 2022 ίσως οφείλεται και στο γεγονός ότι ανοίγουν πια πολύ πιο εύκολα τα στόματα, τα παιδιά μιλάνε πιο ανοιχτά και οι καταγγελίες είναι πιο εύκολες.

Ωστόσο, είναι ενδεικτικό του φαινομένου ότι από το 2018, το 2019 και το 2020 υπάρχει μια σταθερότητα στις καταγγελίες και τους αριθμούς, ενώ τα δύο τελευταία χρόνια παρατηρείται μια σημαντική αύξηση σε τέτοιου είδους κακουργηματικές πράξεις, πάντα με θύματα μικρά παιδιά.

Από βρέφη λίγων ημερών και παιδιά του Δημοτικού μέχρι ανήλικους λίγο πριν την ενηλικίωσή τους. Συγκεκριμένα, το 2018 καταγράφονται 247 υποθέσεις με 278 ανήλικα θύματα, το 2019 252 υποθέσεις με 294 θύματα και το 2020 πέρασαν στα αρχεία των αρμόδιων υπηρεσιών της Αστυνομίας 244 υποθέσεις με 342 θύματα.

Όμως, το 2021 παρατηρείται μια σημαντική αύξηση καθώς όλο τον χρόνο οι αστυνομικές υπηρεσίες σχημάτισαν 326 δικογραφίες με 387 θύματα.

Είναι χαρακτηριστικό ότι έχουν καταγραφεί ακόμη και βιασμοί παιδιών κάτω των 8 ετών, ενώ τα περισσότερα παιδιά που κακοποιήθηκαν είναι κορίτσια. 

* Το «Άγγιγμα και Όρια» είναι μια δράση ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης σχετικά με την Σεξουαλική Διαπαιδαγώγηση και την Πρόληψη της Παιδικής Σεξουαλικής Κακοποίησης, με κύριο και βασικό της σκοπό την προστασία των παιδιών σε σχέση με το σώμα τους. Αποτελείται από μια ομάδα ειδικών (ψυχολόγους, παιδιοψυχίατρο και θεατροπαιδαγωγούς), οι οποίοι πραγματοποιούν επιμορφωτικές συναντήσεις τριών κύκλων (1ος κύκλος: Ομιλία για ενήλικες με θέμα την Σεξουαλική Διαπαιδαγώγηση / 2ος κύκλος: Ομιλία για ενήλικες με θέμα την Πρόληψη της Παιδικής Σεξουαλικής Κακοποίησης / 3ος κύκλος: Βιωματικά εργαστήρια για παιδιά 4 εως 15 χρόνων με θέμα «Συναισθήματα, Σώμα και Προστασία»).