Τρίτη και 13 σήμερα: Γιατί θεωρείται γρουσούζικη μέρα; Οι πιο γνωστές προκαταλήψεις

Τρίτη και 13 σήμερα! Ή μάλλον και σήμερα….Oι προληπτικοί έχουν να το λένε: Ούτε σπουδαίες δουλειές να προγραμματίσετε, ούτε καμιά ασχολία να έχετε. Τα πάντα μαύρα σε αυτή την πιο αποφράδα μέρα της εβδομάδας. Όχι…δα!Έχουμε περάσει και χειρότερα…Κάπου πάντως εδράζεται αυτή η πρόληψη, η δοξασία που μας συνοδεύει εκατοντάδες χρόνια…

Τρίτη και 13 σήμερα, ένας συνδυασμός που θεωρείται ότι φέρνει κακή τύχη και γρουσουζιά. Ποιες, όμως, είναι η ρίζες αυτής της πρόληψης;

Αν και για τους αγγλοσάξωνες η αντίστοιχη μέρα θεωρείται η «Παρασκευή και 13» στην Ελλάδα η συγκεκριμένη ημέρα αντιμετωπίζεται «με σκόρδο» προκειμένου να φύγει το κακό.

Η παράδοση στην Ελλάδα φαίνεται να ξεκίνησε από την Άλωση της Κωνσταντινούπολης στης 29 Μαΐου 1453. Η ημέρα ήταν Τρίτη ενώ το άθροισμα του έτους 1453 βγάζει το νούμερο «13». Έτσι θεμελιώθηκε το κακό όνομα για τη συγκεκριμένη ημερομηνία.

Η Τρίτη, πάντως θεωρείται έτσι κι αλλιώς ότι κουβαλά κάτι «αρνητικό» και στην καθομιλουμένη χρησιμοποιείται αρκετές φορές με αρνητική χροιά.

Λανθασμένα κάποιοι συγχέουν το γεγονός με την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Τούρκους, η οποία έγινε στις 29 Μαΐου 1453 (πάλι Τρίτη ήταν αλλά όχι 13).

Όσον αφορά τον αριθμό 13 κατηγορείται ότι «σέρνει» πίσω του κακοδαιμονίες γιατί σπάει την αρμονία του «τέλειου» αριθμού 12. Δηλαδή, η μέρα χωρίζεται σε δύο 12ωρα, ο χρόνος σε 12 μήνες, ο Χριστός είχε 12 μαθητές, τα Ευαγγέλια είναι 12. Ακόμη και ο Ηρακλής έκανε 12 άθλους…

Όπως γίνεται κατανοητό, το 13, το πρώτο κομμάτι μιας νέας 12άδας χαλάει την αρμονία. Πρέπει να αναφέρουμε βέβαια ότι στις «δυτικές» χώρες γρουσούζικος θεωρείται ο συνδυασμός Παρασκευή και 13.

Προκαταλήψεις και μύθοι

Οι δεισιδαιμονίες δεν επηρεάζουν όλους τους ανθρώπους καθώς έχουν να κάνουν με την αντίληψη τους, την σχέση τους με το εξωπραγματικό και κυρίως την παιδεία του καθενός.

Οι πιο γνωστές προκαταλήψεις είναι οι εξής:

– Αν δεις μαύρη γάτα στο δρόμο, είναι γρουσουζιά

– Αν ένα σκύλος σε ακολουθήσει μέχρι το σπίτι σου, θα έχεις καλή τύχη

– Αν βρεις στο δρόμο χρήματα, θα κερδίσεις χρήματα στη δουλειά σου

– Όταν ένα παιδί βγάζει δόντια, θα πρέπει να τα πετάξει στα κεραμίδια, ώστε τα νέα δόντια να είναι γερά

– Το πέταλο αλόγου φέρνει οικονομική ανάταση

– Αν σπάσεις καθρέφτη, θα έχεις 7 χρόνια γρουσουζιά

– Όταν δεις αστέρι να πέφτει από τον ουρανό, η ευχή που θα κάνεις θα γίνει πραγματικότητα

– Ο ιστός αράχνης στις γωνίες του σπιτιού, αλλά και το σκόρδο, φέρνει καλή τύχη

– Είναι γρουσουζιά να περνάς κάτω από σκάλα ή να αφήνεις τα παπούτσια σου ανάποδα

– Για να στεριώσει το σπίτι που χτίζεις, πρέπει να σφαχτεί ένας κόκορας στα θεμέλια

– Όταν αφήνεις τις ντουλάπες του σπιτιού ανοιχτές, ευνοείς τις κακές γλώσσες

Όλες αυτές οι προλήψεις είναι μόνο μερικές από τις εκατοντάδες που περιλαμβάνονται στη λαογραφία μας.

Όπως και η Παρασκευή και 13 η σημερινή μέρα θεωρείται γρουσούζικη σύμφωνα με τις λαϊκές δοξασίες που χάνονται στα βάθη των αιώνων. Εδράζονται όμως κάπου αυτές οι αντιλήψεις ή είναι όλα μια ιδέα; Οι αριθμοί πάντοτε ασκούσαν μια γοητευτική έλξη στους ανθρώπους. Ειδικά στις πλατιές μάζες που παλιότερα δεν είχαν πρόσβαση στην γνώση και την πληροφόρηση.

 
Οι δεισιδαιμονίες και οι προλήψεις στα αγροτικά στρώματα ήταν σύνηθες φαινόμενο που ξεκινούσε ακριβώς από την αμάθεια. Πώς όμως και σήμερα έχουν διατηρηθεί αυτές οι ιδεοληψίες; Η εξήγηση προφανώς βρίσκεται στο γεγονός ότι έρχονται από πολύ παλιά, έχουν «ποτίσει» ολόκληρες γενιές και ρίζωσαν στο ασυνείδητο…

Η Τρίτη θεωρείται, εδώ και τουλάχιστον 6-7 αιώνες, από τους Έλληνες ως η χειρότερη μέρα της εβδομάδας. Επειδή ίσως ήταν μέρα Τρίτη όταν έπεσε η Κωνσταντινούπολη στα χέρια των Τούρκων; Η πτώση της βασιλεύουσας ήταν πάντα για τον Eλληνισμό ένα κομβικό ιστορικό σημείο. Και θα μπορούσε…

Η μέρα που έπεσε η Πόλη στα χέρια των Οθωμανών είναι από μόνη της αποφράδα. Είναι λοιπόν μια λογική εξήγηση ότι η Τρίτη ως μέρα πτώσης της Πόλης σε συνδυασμό με το νούμερο 13 είναι στο μυαλό των περισσότερων γρουσούζικη…Ωστόσο, ο Νικόλαος Πολίτης που ερεύνησε το θέμα υποστηρίζει ότι αυτές οι δοξασίες είναι τουλάχιστον ένα αιώνα παλιότερες από το 1453. Και αποδίδει την αποστροφή του ελληνικού λαού προς την ημέρα αυτή στην επανάσταση των Ψαρομηλίγγων, το 1348 στην Κρήτη! Την ήττα εκείνη οι Κρήτες επαναστάτες-που είχαν μυθοποιήσει τους Ψαρομηλίγγους- την απέδωσαν στην μέρα που ήταν και πάλι Τρίτη…

ΟΙ ΨΑΡΟΜΗΛΙΓΓΟΙ

Η οικογένεια των Ψαρομηλίγγων ήταν από εκείνες που άκμασαν στον Mεσαίωνα και τους μετέπειτα χρόνους στην Κρήτη. Θεωρείται κλάδος της οικογένειας Σκορδύλη η οποία μαζί με άλλες είχε σταλεί στην Κρήτη από τον Αλέξιο Α’Κομνηνό το 1092 για την παγίωση της τάξης και της ηρεμίας στο νησί. Μετά την κατάληψη της Κρήτης από τους Ενετούς οι Ψαρομήλιγγοι ήταν από τις πιο γνωστές και πλούσιες οικογένειες στο νησί. Το 1268 αναφέρεται η πρώτη ανάμειξη των Ψαρομηλίγγων σε επαναστατική δράση, αλλά η μεγάλη στιγμή τους ήταν 100 χρόνια μετά. Οι Ιωάννης και Μιχαήλ Ψαρομήλιγγοι πρωτοστάτησαν στην επανάσταση-γνωστή και ως αποστασία του Αγίου Τιτου. Οι Ψαρομήλιγγοι που ηγήθηκαν της επανάστασης στην ανατολική πλευρά του νησιού πολέμησαν τόσο σκληρά τους Ενετούς ώστε οι τελευταίοι να αναγκαστούν να τους προτείνουν ειρήνη. Οι Ψαρομήλιγγοι αρνήθηκαν λέγοντας ότι θα συνθηκολογήσουν μόνο εάν οι Ενετοί παραδώσουν τον Χάνδακα και φύγουν από την Κρήτη! Λέγεται μάλιστα ότι κέρδισαν πολλές φορές την μάχη με τους Ενετούς, αλλά τελικά στο Μιραμπέλο-εκεί που σήμερα είναι το χωριό Βουλισμένη- έπεσαν σε ενέδρα(υπάρχει και η εκδοχή του Ξανθουδίδη που τοποθετεί αυτή την μάχη στην Μεσαρά). Το κεφάλι του γιγαντόσωμου Ιωάννη Ψαρομηλίγγου το έκοψαν και το περιέφεραν σε όλη την Κρήτη για να το δουν οι επαναστατημένοι κάτοικοι. Ο Μιχαήλ όταν είδε ότι και ο ίδιος δεν είχε σωτηρία ζήτησε από ένα συμπολεμιστή του να τον αποτελειώσει και να του πάρει το κεφάλι. Οι Ψαρομήλιγγοι είχαν γίνει θρύλος. Τραγουδήθηκαν από τους Kρητικούς-γράφτηκε και έμμετρη τραγωδία από τον Ν. Βούλγαρη τον 19ο αιώνα.

Ο ΑΡΗΣ

Υπάρχει βεβαίως και άλλη εκδοχή, ίσως πολλές άλλες….Άλλοι λαογράφοι και ερευνητές συνδέουν την Τρίτη με το θεό Άρη και παλιότερα πίστευαν μέχρι και στην επικράτηση μεταξύ Άρη και Κρόνου, πράγμα που σύμφωνα με τους ιστορικούς καταδεικνύει ότι και η συγκεκριμένη δεισιδαιμονία είναι θέμα περισσότερο πχ αστρολόγων και τσαρλατάνων παρά ιστορικής εμπειρίας.

Είναι όμως πραγματικά απίθανες οι εκδηλώσεις του φαινομένου των προλήψεων που αφορούν και την Τρίτη. Μην φας, μην δουλέψεις, μην σχεδιάσεις καινούργια επιχείρηση, μην πάρεις μια σημαντική απόφαση για τη ζωή σου την Τρίτη. Ως και το παιδί που γεννιέται λένε την Τρίτη είναι «ακατάδεκτο, αψύ , αυστηρό, αδιάνθρωπο , καματάρικο, αλλά ταυτόχρονα και έμπειρο σε μάθηση, καλορίζικο σε πόλεμο, τολμηρό». Έμεινε παροιμιώδης και η φράση «Σάββατο γιο μην χαίρεσαι και Τρίτη θυγατέρα»!

Αυτό δεν σημαίνει ασφαλώς ότι άπαντες οι λαοί θεωρούν την Τρίτη αποφράδα ημέρα. Για παράδειγμα στη Βοημία και στη Μοραβία την θεωρούν την καλύτερη και πιο τυχερή μέρα για τους γάμους, στη Σουηδία την προτιμούν για να ξεκινήσουν μια καινούργια δουλειά…

Η ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ

Ανάλογες είναι και οι δοξασίες για την Παρασκευή. Στην Παλαιά Διαθήκη, Παρασκευή είναι η μέρα που ο Αδάμ και η Εύα άφησαν τον παράδεισο, που ο Κάιν δολοφόνησε τον αδελφό του Άβελ και η μέρα που ο Θεός πλημμύρισε τη Γη. Στην Καινή Διαθήκη, Παρασκευή είναι η μέρα που ο Ιησούς Χριστός σταυρώθηκε. Η δεισιδαιμονία για την Παρασκευή και 13-όπως και τόσες άλλες- δημιουργήθηκε στο μυαλό κάποιου…Ωστόσο και πάλι ορισμένες φυλές και λαοί έχουν για καλό την Παρασκευή-στην Ελλάδα δεν θεωρείται κάτι το πραγματικά κακό-περισσότερο την έχουμε στο νου μας ως μέρα εξαντλητικής νηστείας…

ΤΟ 13

Από τους περισσότερους λαούς πάντως το 13 θεωρείται ένας κακότυχος και απαίσιος αριθμός. Μια θρησκευτική εξήγηση είναι ότι την δέκατη Τρίτη θέση των μαθητών του Ιησού την κατείχε ο προδότης Ιούδας. Ο αριθμός αυτός θεωρείται και «εβραϊκός», οι περισσότεροι μάλιστα τον αποφεύγουν πιο πολύ και από μαύρη γάτα!

Αρκετοί άνθρωποι ξεκαθαρίζουν ότι δεν πιστέυουν στις προλήψεις και στα περίεργα των αριθμών. Αλλά ένας καλύτερος δείκτης για το τι πιστεύουν οι άνθρωποι όσον αφορά τη δεισιδαιμονία είναι να μην ακούσουμε τι λέει ο κόσμος αλλά να δούμε πως συμπεριφέρεται. Για παράδειγμα υπάρχουν ξενοδοχεία τα οποία έχουν πολλούς ορόφους αλλά κανένας αριθμός δωματίου δεν λήγει σε 13. Παρ’ όλα αυτά, τα ξενοδοχεία έχουν ένα δωμάτιο με αριθμό 666, και πολλοί επισκέπτες αρνούνται να μείνουν εκεί. Το 666 είναι γνωστό στο χριστιανισμό σαν τον αριθμό του αντίχριστου…

Όλα αυτά φυσικά δεν ισχύουν για όλους τους λαούς. Ο Άνγκους Γκιλέσπι, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Rutgers, έχει ερευνήσει και βρήκε ότι οι φυλές Yoruba της Νιγηρίας θεωρούσαν το 13 τυχερό αριθμό. Προσθέτοντας το 1 και το 3 παίρνουμε το 4, που αντιπροσωπεύει τα 4 στοιχεία, γη, νερό, αέρα και φωτιά, τις τέσσερις κατευθύνσεις και τα τέσσερα στάδια του κύκλου της ζωής – γέννηση. ζωή, θάνατο, και αναγέννηση.

Να τα πιστέψουμε ή όχι; Έχει μαγικές ιδιότητες ένας αριθμός; Είναι κακότυχη μια μέρα; Αλλά οι ειδικοί λένε ότι όλα αυτά μάλλον είναι μια ιδέα στο μυαλό μας και τίποτε παραπάνω. Ο Joe Nickell, Αμερικανός ερευνητής που εξετάζει υπερφυσικά περιστατικά είπε ότι"Το θέμα με τις προλήψεις και τους οιωνούς είναι ότι όταν εστιάζεσαι σ’ αυτούς αρχίζεις να βλέπεις αυτό που περιμένεις να δεις. Το θέμα είναι ότι το 13 είναι απλά ένα νούμερο και η Τρίτη μια μέρα όπως τις άλλες".