Σε αυτές τις εκλογές δεν μιλήσαμε για το μέλλον της πόλης μας

Άρθρο του Χάρη Μαμουλάκη*

Πολλά γράφτηκαν και πολλά θα γραφτούν τις ημέρες που έρχονται για τα αποτελέσματα των αυτοδιοίκητών εκλογών, ειδικά για την υποτιθέμενη ήττα του ΣΥΡΙΖΑ σε αυτές. Η κυρίαρχη άποψη βλέπει τις αυτοδιοίκητές εκλογές ως πεδίο αντιπαράθεσης κομμάτων και όχι ως ένα δημόσιο χώρο εντός του οποίου οι πολίτες στις τοπικές κοινωνίες αναζητούν λύσεις στα προβλήματα τους. Για τον λόγο αυτό ισχυρίζομαι ότι η ήττα του ΣΥΡΙΖΑ, και της κεντροαριστεράς συνολικά, είναι συνάμα και ήττα της ίδιας της τοπικής αυτοδιοίκησης.
Το μεταπολεμικό κράτος της δεξιάς ήταν εκ της φύσεως του αθηνοκεντρικό και συγκεντρωτικό. Αυτό επέβαλε η λογική της ανασυγκρότησης αλλά και των μετεμφυλιακών διαιρέσεων που αναζητούσε παντού εχθρούς και συνοδοιπόρους. Στην μεταπολίτευση όμως αναπτύσσεται, για διαφορετικούς λόγους τόσο στα αριστερά όσο και στα δεξιά του πολιτικού φάσματος, το όραμα μια υπέρβασης αυτού του συγκεντρωτισμού. Ο ριζοσπαστισμός της μεταπολίτευσης πίεζε από τα αριστερά στην κατεύθυνση του εκδημοκρατισμό της καθημερινότητας ενώ η δεξιά αναζητούσε την πολιτική της πυξίδα μέσα από το αίτημα για θεσμική σύγκλιση με την Ευρώπη όπου οι διαδικασίες αποκέντρωσης είχαν προχωρήσει.
Οι πρόσφατες ωστόσο εκλογές, είναι απόδειξη ότι αυτό το όραμα της εμπέδωσης και εμβάθυνσης της τοπικής αυτοδιοίκησης έχει αποτύχει. Βασικός ένοχος (αλλά όχι μόνος) για αυτή την αποτυχία είναι φυσικά η συντηρητική παράταξη που βλέπει στον «μπλε χάρτη» την Κυριακή το βράδυ τον έλεγχο επί των τοπικών κοινωνιών και όχι το τέλος της αυτονομίας τους. «Θέλουμε δήμαρχους που να έχουν το ίδιο όραμα με εμάς» έλεγε ο Πρωθυπουργός λίγες μέρες πριν τις εκλογές.
Η αποτυχία αυτή φυσικά ολοκληρώνεται στο πολιτικό επίπεδο αλλά δεν ξεκινάει από εκεί. Το όραμα μιας ουσιαστικής τοπικής αυτοδιοίκησης έχει πληγεί πολλαπλώς όλη την προηγούμενη 15ετία. Η υποχώρηση αυτή έχει εκκινήσει από την μορφή και τον χαρακτήρα του Καλλικράτη που έγινε με μοναδικό γνώμονα, επί μνημονίων, την εξοικονόμηση πόρων. Έχει συνεχιστεί με την αποτυχία αποκέντρωσής λειτουργιών από το κεντρικό κράτος. Έχει εμπεδωθεί θεσμικά με την πεισματική μάχη της συντηρητικής παράταξης ενάντια στην απλή αναλογική. Και επισφραγίστηκε και στον τελευταίο νομοσχέδιο του Υπουργείου Εσωτερικών με την κατάργηση όλων των, συνδιοικούμενων με την κοινωνία των πολιτών, ΝΠΔΔ που υπάγονταν στην τοπική αυτοδιοίκηση.
Άρα η εκλογική επικράτηση της δεξιάς στην τοπική αυτοδιοίκηση λαμβάνει χώρα αφού πρώτα έχει επικρατήσει η αντίληψη της για το τι είναι και το τι κάνει η τοπική αυτοδιοίκηση. Ως ένα Buffer zone, δηλαδή, ανάμεσα στους πολίτες και στα πραγματικά κέντρα λήψεις πολιτικών αποφάσεων.
Και όμως, ακριβώς σε αυτή την συγκυρία, το έλλειμα εμβάθυνσης των θεσμών εκπροσώπησης στις τοπικές κοινωνίες αποκαλύπτεται με τον πλέον εκκωφαντικό τρόπο. Οι δήμοι και οι περιφέρειες την δεκαετία που έρχεται θα κληθούν εκ των πραγμάτων να διαδραματίζουν ένα κομβικότερο ρόλο από ότι τα προηγούμενα χρόνια. Η επικαιρότητα της περιβαλλοντική κρίσης θα τους βάζει συνέχεια στο επίκεντρο. Η διαχείριση των αποβλήτων, οι υποδομές για τα αντιπλημμυρικά έργα, ο σχεδιασμός για τις νέες μορφές μικρό-κινητικότητας και οι απαντήσεις στα προβλήματα κυκλοφοριακής συμφόρησης και υπερσυγκέντρωσης στα μεγάλα αστικά κέντρα είναι όλες ενδεικτικές της μεταιχμιακής θέσεις στην οποία βρίσκεται σήμερα η τοπική αυτοδιοίκηση καθώς αποτελούν τα πλέον φλέγοντα προβλήματα στα οποία μόνο οι τοπικές κοινωνικές μπορούν να δώσουν λύσεις χωρίς όμως να έχουν τα απαραίτητα μέσα.
Ακόμα περισσότερο όμως μόνο ενώπιων της κάλπης των αυτοδιοικητικών θέτουμε το ερώτημα του σε τι πόλεις θέλουμε να ζήσουμε, πως τις φανταζόμαστε στο μέλλον και αν το πρότυπο αστικοποίησης με το οποίο εμείς μεγαλώσαμε θέλουμε να κληρονομηθεί και στα παιδιά μας. Αυτές οι συζητήσεις δυστυχώς απουσίαζαν από τον προεκλογικό διάλογο και εν τέλει αυτή η business as usual λογική είναι σήμερα και η πραγματική νίκη της δεξιάς.

*Ο Χάρης Μαμουλάκης είναι Τομεάρχης Υποδομών & Μεταφορών Κ.Ο. ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ, Βουλευτής Ηρακλείου – Πολιτικός Μηχανικός BEng MSc