Πόνος στα γόνατα και στις αρθρώσεις μετά την εγκυμοσύνη

Η εγκυμοσύνη είναι μια περίοδος στη ζωή της γυναίκας μεστή έντονων συναισθημάτων, γεμάτη προσμονή και αδημονία για την άφιξη του νέου μέλους της οικογένειας, η οποία θέτει σε δοκιμασία τόσο την ψυχική ισορροπία της γυναίκας, όσο και τις σωματικές της αντοχές. Τα επακόλουθα της δοκιμασίας αυτής γίνονται αισθητά και μετά τον τοκετό. Ένα ενοχλητικό εκ των επακόλουθων αυτών είναι και οι ενοχλητικές αρθραλγίες μετά το πέρας της κύησης.

Η απότομη αύξηση του βάρους κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης μπορεί εν πολλοίς να ενοχοποιηθεί για τις αρθραλγίες μετά τον τοκετό κυρίως στην περιοχή της μέσης, αλλά και στα γόνατα. Εντούτοις, φαίνεται πως θέση στους μηχανισμούς πρόκλησης της δυσάρεστης αυτής κατάστασης έχουν και οι ορμονικές αλλαγές, οι οποίες λαμβάνουν χώρα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και επηρεάζουν τη λειτουργία των αρθρώσεων.

Για να λειτουργούν σωστά οι αρθρώσεις είναι ανάγκη να είναι σταθερές και να κρατάνε τα οστά στη σωστή θέση μεταξύ τους. Η σταθερότητα των αρθρώσεων εξαρτάται αφενός από το λεγόμενο μυϊκό τόνο και αφετέρου από τους συνδέσμους.

Οι μύες διατηρούν μια σύσπαση ακόμα και όταν δεν κινούμαστε. Η σύσπαση αυτή είναι απαραίτητη για τη διατήρηση της στάσης του σώματος και ονομάζεται μυϊκός τόνος. Η σύσπαση αυτή μειώνεται κατά τη διάρκεια του βαθύ ύπνου.

Σύνδεσμοι ονομάζονται ελαστικές ταινίες, που αποτελούνται από ένα είδος ιστού, που ονομάζεται συνδετικός ιστός και συνδέουν τα γειτνιάζοντα οστά μεταξύ τους και σταθεροποιούν τις αρθρώσεις.

Αν για κάποιο λόγο κάποια άρθρωση αποσταθεροποιηθεί, τότε μπορεί να προκληθεί αρθραλγία. Όταν μία άρθρωση πονάει, τότε τείνουμε να την «προστατεύουμε» κατά κάποιον τρόπο. Αυτό όμως ενδεχομένως να προκαλέσει επιβάρυνση άλλων αρθρώσεων και έτσι να αρχίσουν να πονάνε μετά από κάποιο διάστημα και αυτές.

Φαίνεται πως κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης ο «ένοχος», ο οποίος προκαλεί αποσταθεροποίηση των αρθρώσεων και αρθραλγίες ακόμα και μετά τον τοκετό είναι μια ορμόνη, η οποία ονομάζεται ρελαξίνη (relaxin). Πρόκειται για μία ορμόνη, που μοιάζει με την ινσουλίνη και εκκρίνεται τόσο από την ωοθήκη κατά τη διάρκεια του κύκλου, όσο και από τον πλακούντα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.

Σε μια γυναίκα, που δεν είναι έγκυος η ορμόνη αυτή φτάνει στο μέγιστο της παραγωγής της από την ωοθήκη περίπου 14 ημέρες μετά την ωοθυλακιορρηξία, ενώ μετά η παραγωγή μειώνεται δραματικά. Κατά την εγκυμοσύνη όμως η παραγωγή της ρελαξίνης κυρίως από τον πλακούντα αυξάνεται προοδευτικά μέχρι την 14η εβδομάδα της κύησης και στη συνέχεια η παραγωγή της μένει σε σταθερά υψηλά επίπεδα μέχρι και τον τοκετό. Η ρελαξίνη κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης επηρεάζει τόσο τη λειτουργία των νεφρών, όσο και τη λειτουργία της καρδιάς. Επιπροσθέτως, η ρελαξίνη προκαλεί χαλάρωση των συνδέσμων κυρίως της λεκάνης, αλλά και των συνδέσμων άλλων αρθρώσεων.

Η χαλάρωση των συνδέσμων της λεκάνης είναι απαραίτητη κατά τη διάρκεια της κύησης, προκειμένου τα οστά αυτά να προσαρμοστούν στη δραματική αύξηση του μεγέθους της μήτρας. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα η λεκάνη να «ανοίξει». Αυτός είναι και ο λόγος, που μετά την εγκυμοσύνη πολλές (μάλλον οι περισσότερες) γυναίκες δεν μπορούν να φορέσουν τα στενά ρούχα, που φορούσαν πριν την κύηση, ακόμα και αν δεν πήραν πολύ βάρος.

Η λεκάνη όμως αποτελεί το «κέντρο του σώματος» και πάνω σε αυτή αρθρώνονται τόσο τα κάτω άκρα, όσο και η σπονδυλική στήλη. Η αλλαγή του σχήματος της λεκάνης κατά την εγκυμοσύνη επιβαρύνει επομένως τόσο τη σπονδυλική στήλη, όσο και σημαντικές αρθρώσεις, όπως του ισχίου και του γόνατος. Οι αρθρώσεις αυτές επιβαρύνονται έτι περαιτέρω και από τη χαλάρωση των συνδέσμων, που τις σταθεροποιούν, εξαιτίας της δράσης της ρελαξίνης, ενώ δεν πρέπει να ξεχνάμε πως οι αρθρώσεις αυτές υποστηρίζουν και το επιπλέον βάρος της εγκυμοσύνης.

Μετά τον τοκετό τα επίπεδα της ρελαξίνης ακολουθούν μια πτωτική πορεία. Εντούτοις, υπάρχουν μελέτες, οι οποίες έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα, πως μπορεί να χρειαστούν μέχρι και 300 ημέρες πριν οι σύνδεσμοι των αρθρώσεων αποκτήσουν την προτέρα τους στιβαρότητα. Έτσι για μεγάλο χρονικό διάστημα μετά την εγκυμοσύνη οι αρθρώσεις έχουν χάσει σε σταθερότητα. Η απώλεια της σταθερότητας των αρθρώσεων συνδέεται με αύξηση της πιθανότητας τραυματισμών, αλλά και με αρθραλγία.

Πώς μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τον πόνο στις αρθρώσεις μετά από την εγκυμοσύνη; Ένα πρώτο μέτρο ανακούφισης είναι η χρήση ελαστικών ζωνών μετά την εγκυμοσύνη, οι οποίες σταθεροποιούν κυρίως την οσφύ. Ανάλογοι ελαστικοί επίδεσμοι μπορούν να χρησιμοποιηθούν, αν κριθεί σκόπιμο, για να στηρίξουν και άλλες αρθρώσεις, όπως είναι τα γόνατα. Παράλληλα, αν ο πόνος είναι ιδιαίτερα ενοχλητικός, μπορούν να χορηγηθούν και αναλγητικά, των οποίων η χορήγηση είναι συμβατή με το θηλασμό.

Ο πόνος στις αρθρώσεις μετά από την εγκυμοσύνη συνδέεται σε μεγάλο βαθμό με την απώλεια της σαθερότητάς τους, λόγω της δράσης της ρελαξίνης στους συνδέσμους. Δυστυχώς δεν μπορούμε να περιορίσουμε τη δράση της ορμόνης αυτής. Αυτό όμως, που μπορούμε να κάνουμε, είναι να καταστήσουμε τις αρθρώσεις πιο στιβαρές επεμβαίνοντας στον έτερο παράγοντα, που τους προσδίδει σταθερότητα: στο μυϊκό τόνο.

Η βελτίωση του μυϊκού τόνου μπορεί να επιτευχθεί με τη σωματική άσκηση. Ο μυϊκός τόνος σας μπορεί να βελτιωθεί σημαντικά με το περπάτημα, την κολύμβηση, με τις ασκήσεις με βάρη καθώς και με διατάσεις. Φυσικά, το πρόγραμμα ασκήσεων είναι απαραίτητο να είναι προσαρμοσμένο στις δυνατότητές σας. Δεν πρέπει να γίνει υπέρβαση των ορίων του σώματός σας. Οι υπερβολές στην άσκηση μπορεί να έχουν τα αντίθετα αποτελέσματα, ιδιαίτερα στην εγκυμοσύνη ή και μετά από αυτή, διότι, όπως τονίστηκε, οι αρθρώσεις είναι πιο ασταθείς και επιρρεπείς σε τραυματισμούς.

Ίσως πιο σημαντική από την αντιμετώπιση αυτού καθεαυτού του πόνου των αρθρώσεων μετά από την εγκυμοσύνη, να είναι η πρόληψη της κατάστασης αυτής. Στα πλαίσια της πρόληψης είναι σημαντικό να γυμνάζεστε πριν από την εγκυμοσύνη, αλλά και κατά τη διάρκεια αυτής, εκτός αν ιατρικοί λόγοι το απαγορεύουν. Επίσης καλόν είναι να αποφεύγεται η πρόσληψη υπερβολικού βάρους κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, αλλά φυσικά και γενικότερα, διότι το αυξημένο σωματικό βάρος θέτει σε δοκιμασία τις ήδη δοκιμαζόμενες από την εγκυμοσύνη αρθρώσεις σας.

Ο πόνος στις αρθρώσεις είναι λοιπόν μια εξαιρετικά συνήθης ενόχληση μετά τον τοκετό, η οποία όμως μπορεί να αντιμετωπιστεί με σχετικά ήπιες παρεμβάσεις στον τρόπο ζωής, οι οποίες σε γενικές γραμμές δεν εμποδίζουν την ανταπόκριση στις αυξημένες σας υποχρεώσεις.

Άρθρο του Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ Master of Science University College London Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας