Ευλογιά των πιθήκων: Πόσο κινδυνεύουμε τελικά;

Όπως σημείωσε  o επικεφαλής του Τμήματος Ετοιμότητας και Απόκρισης σε Επείγουσες Καταστάσεις του Ευρωπαϊκού Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ECDC) Τόμας Χόφμαν, «από την αρχή του πρόσφατου ξεσπάσματος και ως τις 26 Ιουλίου 2022, 13.043 επιβεβαιωμένα κρούσματα ευλογιάς των πιθήκων έχουν αναφερθεί σε 37 χώρες της Ευρώπης».

Ο ΠΟΥ αξιολογεί τον κίνδυνο της ευλογιάς των πιθήκων ως υψηλό για την Ευρώπη και ως μέτριο σε παγκόσμιο επίπεδο «λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι είναι η πρώτη φορά που πολλαπλά κρούσματα καταγράφονται ταυτοχρόνως σε πολλές χώρες σε διαφορετικές γεωγραφικές περιοχές. Ωστόσο είναι σημαντικό να τονιστεί ότι η θνητότητα παραμένει χαμηλή κατά το τρέχον ξέσπασμα του ιού» ανέφερε στο ΒΗΜΑ-Science o εκπρόσωπος του ΠΟΥ Τάρικ Γιασάρεβιτς, προσθέτοντας ωστόσο ότι «ορισμένα άτομα εκδηλώνουν σοβαρά συμπτώματα με αποτέλεσμα να χρειάζονται νοσηλεία. Τον υψηλότερο κίνδυνο για σοβαρή νόσηση ή επιπλοκές αντιμετωπίζουν οι έγκυοι, τα παιδιά και τα άτομα με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα».

Τα δεδομένα στην Ελλάδα
Στην Ελλάδα, σύμφωνα με τα τελευταία επίσημα στοιχεία του ΕΟΔΥ που είχαν καταγραφεί μέχρι την περασμένη Πέμπτη, είχαν επιβεβαιωθεί εργαστηριακά συνολικά 32 κρούσματα ευλογιάς των πιθήκων (όλοι άνδρες, με διάμεση ηλικία τα 38 έτη – ηλικιακό εύρος 22 ως 59 ετών), εκ των οποίων 12 (38%) είχαν αναφέρει ταξίδι στο εξωτερικό εντός του χρόνου επώασης της νόσου. Από τα στοιχεία εύλογα συνάγεται το συμπέρασμα ότι μέσα σε μία εβδομάδα τα κρούσματα στη χώρα μας αυξήθηκαν κατά 60% (στις 21 Ιουλίου ήταν 20), ενώ μειώθηκε το ποσοστό τους που συνδέεται με ταξίδι στο εξωτερικό (μία βδομάδα πριν ήταν 55%), γεγονός που μαρτυρεί ευρύτερη μετάδοση εντός των συνόρων. Πάντως, με βάση την έκθεση του ΕΟΔΥ, όλα τα κρούσματα είχαν αναρρώσει ή ανέρρωναν σε γενικά καλή κλινική κατάσταση.

H εικόνα που διαμορφώνεται μέχρι στιγμής στη χώρα μας φαίνεται να αντικατοπτρίζει αυτό που συμβαίνει και σε παγκόσμιο επίπεδο σχετικά με τα κρούσματα: η συντριπτική πλειονότητά τους αφορά άνδρες. Μάλιστα, με βάση τους διεθνείς αρμόδιους οργανισμούς, πρόκειται κατά κύριο λόγο για άνδρες που έχουν σεξουαλικές επαφές με άνδρες, ιδίως για όσους έχουν πολλαπλούς σεξουαλικούς συντρόφους. Ωστόσο προσφάτως έχουν αναφερθεί μεμονωμένες περιπτώσεις τόσο γυναικών όσο και παιδιών που μολύνθηκαν με τον ιό της ευλογιάς των πιθήκων. Πάντως οι ειδικοί αναφέρουν ότι επί του παρόντος δεν υπάρχουν ενδείξεις για εξάπλωση του ιού εκτός των κοινοτήτων ομοφυλόφιλων ή αμφιφυλόφιλων ατόμων όπου καταγράφεται περίπου το 99% των κρουσμάτων.

Οι τρόποι της μετάδοσης
Πώς όμως μεταδίδεται ο ιός; Είναι σίγουρα η σεξουαλική επαφή κύρια οδός μετάδοσής του; Για τους ειδήμονες το τελευταίο αυτό ερώτημα αποτελεί ακόμη άλυτο γρίφο. Ερευνητές στην Ισπανία και στην Ιταλία ανίχνευσαν γενετικό υλικό του ιού της ευλογιάς των πιθήκων στο σπέρμα ανδρών που ήταν θετικοί σε αυτόν, ωστόσο παραμένει ασαφές αν ο ιός μπορεί να μεταδοθεί μέσω του σπέρματος κατά τη σεξουαλική επαφή.

Η μετάδοση της νόσου ήταν επί μακρόν γνωστό ότι γινόταν κατά κύριο λόγο μετά από στενή επαφή των ανθρώπων με ζώα στις τροπικές περιοχές, εξήγησε ο κ. Χόφμαν. «Επί δεκαετίες η ευλογιά των πιθήκων ήταν για την Ευρώπη μια σπάνια «εισαγόμενη» νόσος, καταγράφονταν ελάχιστα κρούσματα, ίσως ένα με δύο τον χρόνο σε ταξιδιώτες που είχαν επιστρέψει από την Αφρική. Η νόσος προκαλεί εξάνθημα – βλάβες σαν φουσκάλες γεμάτες με υγρό στο οποίο περιέχονται μεγάλες ποσότητες ιού – και είναι γνωστό ότι μπορεί να γίνει μετάδοση μέσω της στενής επαφής μεταξύ ανθρώπων, όταν κάποιος εκτεθεί στο υγρό που κρύβεται μέσα στις φουσκάλες. Μια άλλη οδός μετάδοσης είναι μέσω της παρατεταμένης φυσικής επαφής, όταν κάποιος για παράδειγμα κοιμάται στο ίδιο δωμάτιο με το κρούσμα ή μοιράζεται τα ίδια μαχαιροπίρουνα μαζί του ή άλλα μολυσμένα αντικείμενα όπως πετσέτες, ρούχα κ.ά. Το γεγονός ότι τώρα ο ιός φαίνεται να εξαπλώνεται μέσω της σεξουαλικής οδού – κυρίως μεταξύ ανδρών που έχουν σεξουαλικές σχέσεις με άνδρες και δη σε όσους έχουν πολλαπλούς σεξουαλικούς συντρόφους – είναι ασυνήθιστο. Πρέπει όμως να τονίσουμε ότι είναι η συχνότητα και η ένταση της στενής επαφής που μετρά και όχι ο σεξουαλικός προσανατολισμός».

 Ο γρίφος με τα συμπτώματα
Οι περισσότεροι ασθενείς αναρρώνουν από την ευλογιά των πιθήκων μέσα σε δύο με τέσσερις εβδομάδες – αναφέρουν πάντως ότι το εξάνθημα που εμφανίζουν μπορεί να είναι πολύ επώδυνο. Στο παρελθόν η νόσος εκδηλωνόταν αρχικώς με συμπτώματα παρόμοια με εκείνα της γρίπης, όπως πυρετός, πονοκέφαλος, πόνοι στους μυς, ρίγη, εξάντληση αλλά και οίδημα των λεμφαδένων. Στη συνέχεια εμφανιζόταν το εξάνθημα το οποίο μπορούσε να εξαπλωθεί σε ολόκληρο το σώμα – τα κρούσματα θεωρούνται πιο μεταδοτικά όταν αναπτύσσεται το εξάνθημα. Ωστόσο στο πρόσφατο παγκόσμιο ξέσπασμα της νόσου, η εικόνα των συμπτωμάτων φαίνεται να αλλάζει – άλλος ένας γρίφος για τους ειδικούς. Ορισμένα άτομα εμφανίζουν πρώτα εξάνθημα και στη συνέχεια τα υπόλοιπα συμπτώματα, ενώ άλλα εκδηλώνουν αποκλειστικά εξάνθημα χωρίς κανένα άλλο σύμπτωμα. Κάποιοι ασθενείς αναπτύσσουν μάλιστα μεμονωμένα εξανθήματα στη γεννητική περιοχή ή στον πρωκτό, κλινικά συμπτώματα τα οποία προσομοιάζουν με εκείνα που προκαλούν τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα, με αποτέλεσμα να μην είναι εύκολο να γίνει σωστή διάγνωση της νόσου.